Op 5 oktober 2020 sturen Nederlandse burgers een leeg vliegtuig naar de luchthaven van Lesbos. Aan boord is er plek voor 189 mensen uit het voormalige kamp Moria. Het doel is Nederland op die manier te overtuigen alsnog te beginnen met het reloceren van een fatsoenlijk aantal mensen uit de onmenselijke omstandigheden waarin Europese politiek hen heeft gebracht. De toestemming om te landen op Lesbos, die vooraf was gegeven, wordt middenin de lucht, vlak voor landing, ingetrokken. Het vliegtuig wordt gedwongen te landen in Athene en gesommeerd het Griekse luchtruim te verlaten. Ons team van We Gaan Ze Halen dat meereist met het vliegtuig stapt uit omdat we anders mee terug moeten naar Rotterdam. Met bus en boot reizen we door naar Lesbos. We zien het verbrande kamp Moria, spreken hulpverleners, eilandbewoners en vluchtelingen. We zien het nieuwe kamp. En terwijl het op Lesbos begint te regenen en het kamp meteen overstroomt, richten wij ons tot Nederlandse burgers en politiek met de vraag om relocatie. De vraag die bij iedereen in het nieuwe kamp op het hart brandt: wanneer mag ik hier weg?
Is de actie mislukt, omdat er niemand mee terug is gekomen? De actie slaagde al toen Nederlanders besloten dat vliegtuig te sturen. Het is verschrikkelijk dat Nederland weigert om een redelijk aantal mensen op te halen, met ons vliegtuig of met een eigen. ‘Geef ons geen geld’ zei een vertegenwoordiger van Griekse lokale autoriteiten op Lesbos, ‘haal mensen weg. Probeer het niet af te kopen, maar maak je humanitaire pretenties waar. Een schamele 100 mensen halen en dan prat gaan op je medemenselijkheid is een schandelijke vertoning’.
Filosofe Nanda Oudejans zei in Trouw over het vliegtuig van We Gaan Ze Halen: “De zin van politiek handelen is volgens [Hannah Arendt] niet gelegen in het op voorhand berekenen of je acties succes zullen hebben of zullen falen, nee: de zin van politiek handelen ligt in het handelen zelf. Daarmee laat je zien in welke wereld je graag zou willen leven. De uitkomsten van dit soort acties zijn altijd onverwacht, onvoorspelbaar en onvoorzien. Denk bijvoorbeeld aan de demonstraties tegen de Berlijnse Muur in de jaren tachtig: de demonstranten hadden nooit verwacht dat de muur zo snel zou vallen.”
Het had gekund. Voor wie deden we het? Voor degenen die niet gehoord worden. Wiens roep om vrijheid uit de Lesbos-gevangenis wordt beantwoord met traangas. Met tenten op vervuilde grond, dekens als vloer en één maaltijd per persoon plus een beetje water, per dag. Of ze boos waren op ons, toen het vliegtuig aan de grond werd gezet in Athene, vroegen we onze vrienden uit het nieuwe kamp Moria. Natuurlijk niet! Wel op de Griekse regering, die had jullie gewoon moeten laten vliegen. Zij waren blij dat er burgers waren die hun oproep wél gehoord hadden en notabene stug een vliegtuig stuurden. Het gaf hen hoop, zoals elk bericht dat er mogelijk weer mensen het eiland af mogen de hoop geeft dat jij déze keer aan de beurt bent. En die hoop doet leven. De hoop dat niet iedereen in Europa vergeten is waar Universele Rechten van de Mens en het Vluchtelingenverdrag voor bestaan en bereid zijn om in beweging te komen, hun portemonnee om te keren en hun huis open te stellen. Is hun hoop op Nederlandse humaniteit gerechtvaardigd? Dat is aan ons. Steeds opnieuw. Daarom dat vliegtuig, een uitzwaai evenement, zoveel support, aanbod van onderdak, een groot Stuur-Dan-Zelf-Een-Vliegtuig evenement in Den Haag dat in twee dagen uit de grond werd gestampt, een bakfiets met twee vliegtuigstoelen die maandag de hele dag door Utrecht reed om aandacht te vragen en brieven, heel veel brieven aan Den Haag.
We hebben elke dag opnieuw de kans om een nieuw begin te maken, om een rechtvaardigere wereld te creëren. ‘De zin van We Gaan Ze Halen ligt in het feit dat ze laten zien dat die andere wereld mogelijk is’ zo vervolgde Nanda Oudejans in Trouw. ‘Ze stellen een ander narratief voor, namelijk dat we een samenleving willen zijn waar vluchtelingen welkom zijn. Dat staat tegenover het huidige narratief van een restrictief migratiebeleid.’
Dan toch maar weer puur noodhulp bieden? Nee. Stichting Bootvluchteling die hele praktische noodhulp biedt, worstelt enorm met de vraag of ze dat wel moeten doen. Wie meehelpt aan het kamp is ook verantwoordelijk voor het voortbestaan ervan. Het is fantastisch wat ze doen, We Gaan Ze Halen mensen steunen hen volop maar ze staan ook voor een onmogelijk ethisch dilemma. Het zijn de praktische helpers die schreeuwen om relocatie, omdat het zo niet gaat. Evenals vluchtelingen en Grieken en Nederlandse burgers. Overheid, wat doe je dan? Wij kunnen niet zwijgen noch opgeven.
Zouden we het weer doen? Absoluut. Dit vliegtuig kwam niet verder dan Athene. Wie weet wat een volgende stap teweegbrengt, of dat nu een actie is van We Gaan Ze Halen of iets anders. Er is daar niets opgelost, de politiek weigert vooralsnog in te grijpen. Opgeven is geen optie tenzij we onze humaniteit ten grave willen dragen.
Photo credits: Karol Grygoruk